Categorie: Onder de Eikenboom

Als baby behoorde Peter van der Plas al tot het meubilair van café ‘Het Hoekje’ aan de Nieuwstraat van Beverwijk. De kinderwagen waarin hij lag stond in de hoek, naast de papegaaienkooi, ver van de tochtige deur waardoor van ‘s morgens acht tot ‘s avonds tien de klanten in en uit liepen.
Café Het Hoekje was zeven dagen per week open. De klandizie van Het Hoekje bestond uit notoire innemers: staalarbeiders die het na de nachtdienst op een zuipen zetten, gestrande zeelui die niets anders te doen hadden en doordrinkers die Het Hoekje als haven hadden na een nachtje stappen in Amsterdam.
Het Hoekje had geen terras, schonk alleen hele vieze koffie en meer dan een zak pinda’s kon je er als ontbijt of lunch niet kopen.

De wandelwagen waarin de kleine Peter lag werd een box. De box werd vervangen door een kinderstoel en nog later kreeg de kleine Peter een schoolbankje waaraan hij de dag doorbracht.
Uiteindelijk heeft Peter, eenmaal volgroeid, een kleine veertig jaar zittend aan het achterste tafeltje, naast de papegaaienkooi doorgebracht.
Peter zag in al die jaren steeds minder klanten komen en meer klanten gaan.
Tot het moment dat, het was de ochtend van 7 januari 1989, ook zijn moeder niet meer naar beneden kwam om de deur van het café te openen. Zij bleek dood te liggen in het appartement boven het café.
Zij was het hoekje om, zeg maar.

Een oud café kun je verkopen, het meubilair wegmieteren en een papegaai naar het asiel brengen.
Maar wat doe je met de 55-jarige achterlijke zoon van een dode café houdster?

Peter zat vanaf die tijd aan een tafeltje in een hoekje van de huiskamer van Onder de eikenboom.
Hij rookte daar zijn 50 tot 60 voorgedraaide sigaretjes per dag en keek naar de dingen die gebeurden. Of niet gebeurden. Peter had een kromme rug en dunne, een beetje enge beentjes. Enige lichaamsbeweging, zonlicht of buitenlucht had hij nauwelijks gekend.

‘Wat vind je van mijn hondje?’, was zijn vraag aan iedereen die langs zijn tafeltje ging.
En wee de gene die durfde te beweren dat de groezelige knuffel die Peter van der Plas met één hand zo heftig heen en weer zwaaide geen hondje, maar een konijntje was.

De ademhaling van frêle, lange man in het metalen bed was niet alleen zichtbaar, het was voelbaar. Ergens, diep in de borstkas blies iedere ademtocht belletjes. ‘Reutelen’ wordt het wel genoemd. Het is een geluid dat zelfs bij toehoorders de reflex oproept om de bronchiën schoon te kuchen.
Niet bij Herman, de oude man die daar al dagen bijna onbeweeglijk en met gesloten ogen lag.
De huid bijna doorschijnend, de ogen diep verscholen in, naar het nu leek, buitenproportioneel grote kassen en het witte haar netjes achterovergekamd.
Herman sliep niet en Herman was niet wakker. Herman zweefde ergens, op de grens tussen hier en daar.

‘Het was zo mooi met jou Herman’, sprak een zachte stem. ‘Je bent een goede man.’
De vrouw naast het bed hield de linkerhand van Herman met haar beide handen omsloten. De duim van haar rechterhand aaide zacht over benige knokkels.
Herman trok even met zijn hoofd als iemand die onverwacht in zijn gezicht aangeraakt wordt, fronste een moment de wenkbrauwen, opende zijn mond maar zei niets.
Met een diepe zucht trok Herman zich weer terug.

De oude vrouw stond op en opende een van de grote ramen. Warmte van de zomerzon, de wind en geluiden van de straat dreven nieuwsgierig de verder bijna lege kamer binnen.
Een snerpende brommer, het hoge ijle tsjirpen van stadsvogels en het wegstervende geluid van luidruchtige, fietsende kinderen benadrukten des te meer dat buiten deze kamer het leven gewoon doorging.
‘Als ze maar niet met z’n drieën naast elkaar fietsen. het is zo druk op straat’, dacht Joke terwijl zij zich omdraaide en weer ging zitten op de stoel naast haar Herman.

Voor zij opnieuw de handen van haar man pakte veegde zij het klamme voorhoofd van Herman met een lauw washandje schoon en bevochtigde zijn droge lippen met een wattenstaaf gedrenkt in het vocht van limoen.

‘Joke?’
‘Ja Herman, ik ben hier. Ik ben hier jongen.’
De ademtocht die volgde leek oneindig lang te duren. Hierna volgde nog één ongecontroleerde, schokkende beweging van zijn borst en daarna werd het stil.

Joke snikte.
‘Ach Herman. Het is niet dat ik je de rust niet gun.’
‘Maar ik had je zo graag nog wat langer bij me gehouden.’

Uit haar tas pakte Joke een witte zakdoek met fleurige geborduurde bloemetjes, stond op en liep naar het raam. En terwijl de kinderen buiten verder speelden, de vogels nog harder hun best leken te doen om boven het geluid van het altijd zo gehaast klinkende stadsverkeer uit te komen keek Joke op naar de blauwe hemel.
Ze wist het zeker.
Het was goed zo.

(Voor Alice Stegeman.)

Er was nooit absolute stilte in de Eikenboom. Ook niet in de nacht. Het statige huis, een voormalige villa, was gebouwd in 1924 en kraakte en piepte, steunde en kreunde. Ook als het eens niet waaide.
En van de 20 bewoners, allemaal minstens even oud als het huis zelf, was er altijd wel iemand wakker.

‘Waar ben ik?’
De rijzige man gekleed in een fonkelnieuwe blauwe streepjes pyjama keek met grote ogen de schemerachtig verlichte ruimte binnen. Zijn haar was wit. Spierwit. Een heel volle bos voor een man van bijna tachtig. En hoewel nog geen week geleden keurig gekapt stond het weerbarstig alle kanten op. Alleen zijn snor en baard waren onberispelijk in model. De man keek naar zijn handen, liet zijn blik zakken naar zijn blote voeten, trok verbaasd een wenkbrauw op en vroeg opnieuw: ‘Mevrouw, waar ben ik?’
‘U bent in de Eikenboom, u woont hier’, antwoordde de vrouw vriendelijk. ‘Het is drie uur in de nacht, zal ik u weer naar uw kamer brengen?’
‘Ik woon in Overveen mevrouw, al 40 jaar. Mijn naam is Jacob Lensz, met ‘sz’ aan het eind. Ik weet niet hoe ik hier kom mevrouw, of wat ik hier doe. Er moet een vergissing begaan zijn. Ik woon in Overveen. Aan de Prins Hendrikstraat nummer 4. Al 40 jaar mevrouw. Dat is op de rand van Haarlem, vlak bij de Zijlweg. Zegt u mij alstublieft, waar ben ik toch mevrouw?’
‘U bent in Haarlem meneer Lensz, u woont nu in de Eikenboom. Weet u dat niet meer?’
‘Ach mevrouw, wat moet ik nu in een ander huis? Waarom doet u dit nu? Ik vind dit niet leuk, ik wil naar huis. Naar mijn vrouw. Zij heet Johanna, Johanna Lensz- van Beumingen. Johanna zal ongerust zijn.’
‘Gaat u anders eerst even zitten meneer Lensz. Dat praat wat makkelijker. Wilt u soms iets te drinken?’, de vrouw keek Jacob Lensz vriendelijk aan en legde het boek dat zij in haar handen hield aan de kant.

De handen van Jacob Lensz pakten trillend het glas water aan. Na twee kleine slokken zette hij het glas neer en vroeg: ‘Ben ik in een ziekenhuis?’ ‘Nee, antwoordde de vrouw. ‘U bent in de Eikenboom, dat is een groepswoning voor ouderen.’

Jacob Lensz schudde langzaam zijn hoofd. Terwijl met één hand naar het glas reikte trachtte hij met de andere hand te voorkomen dat zijn tranen op het tafelkleed zouden vallen. Alleen de tranen verrieden dat Jacob Lensz huilde. Zijn lichaam schokte niet, en Jacob Lensz snikte niet.
‘Waar is Johanna dan?’, vroeg hij fluisterend.
‘Uw vrouw is vorig jaar overleden, meneer Lensz, het spijt me. Weet u het niet meer?’
‘Ja, ja. Ik weet het weer.’ Jacob Lensz begon nu te snikken.
‘Ik ben gek geworden he?’, vroeg hij aan de vrouw.
‘Nee, u bent soms wat in de war’, antwoordde zij.
Jacob Lensz huilde en de vrouw huilde een beetje mee.
Beiden zwegen.

Na een paar minuten veegde Jacob Lensz de tranen uit zijn ogen en van zijn wangen.
‘Sorry mevrouw, sprak hij enigszins beheerst. Ik begrijp dat het lastig is, en dat het nacht is. Maar, kunt u voor mij een dokter bellen. Ik wil dit niet.’
De vrouw slikte en twijfelde. Na een korte aarzeling beloofde zij Jacob Lensz om, als de dag weer was aangebroken, direct een arts te bellen voor een gesprek.
‘Waarom niet nu?’, vroeg Jacob Lensz, tegen beter weten in.
‘Ik mag alleen bellen in een acute situatie’, antwoordde de vrouw.
‘Maar, dit … dit is..’, Jacob Lensz zuchtte.
‘Goed, dank u wel mevrouw. Morgenochtend dan.’
‘Zal ik u uw kamer wijzen?’
‘Nee, laat u maar. Ik wacht hier wel, op de gang.’

Jacob Lensz stapte moeizaam op en liep naar de gang waar hij in de rookstoel van Piet neerplofte.
Daar viel hij na een uur in slaap.

Het waren de laatste heldere momenten van Jacob Lensz.